علل ابتلا
عوامل خطر سرطان پستان
عوامل خطر
به هر عاملی که احتمال ابتلای فرد به سرطان را افزایش می‌دهد، عامل خطر می‌گویند. اگرچه عوامل خطر اغلب بر پیشرفت سرطان تأثیر می‌گذارند، اما بیشتر آن‌ها مستقیماً باعث سرطان نمی‌شوند. برخی از افراد در معرض چندین عامل خطر ممکن است هرگز به سرطان مبتلا نشوند، در حالی که برخی دیگر که در معرض هیچ فاکتور خطر شناخته‌شده‌ای نبوده‌اند، دچار سرطان می‌شوند. آگاهی از عوامل خطر و مشورت با پزشک به شما کمک می‌کند تا سبک زندگی سالم‌تری را انتخاب کنید.
بیشتر سرطان‌های پستان اسپورادیک (پراکنده) هستند، به این معنی که علت ایجاد آن‌ها آسیب تصادفی به ژن‌های فرد، پس از تولد است و احتمال اینکه فرد این ژن‌ها را به فرزند خود منتقل کند وجود ندارد؛ زیرا علت اصلی سرطان پستان پراکنده ترکیبی از قرار گرفتن در معرض عوامل درونی یا هورمونی، عوامل سبک زندگی، فاکتورهای محیطی و فیزیولوژی طبیعی فرد می‌باشد.
سرطان‌های ارثی کمتر شایع هستند و ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌ها را تشکیل می‌دههند. سرطان پستان ارثی زمانی اتفاق می‌افتد که تغییرات ژنی یا جهش، در خانواده وجود داشته و از والدین به فرزند منتقل شود. بسیاری از این جهش‌ها در ژن‌های سرکوبگر توموری مانند BRCA1، BRCA2 و PALB2 رخ می‌دهند. این ژن‌ها به‌طور معمول از رشد خارج از کنترل سلول‌ها و سرطانی شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند؛ جهش در این ژن‌ها می‌تواند باعث رشد و تکثیر خارج از کنترل سلول‌ها و در نتیجه سرطان شود.
عوامل خطر سرطان پستان را می‌توان به چند گروه دسته‌بندی کرد:
عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی
برخی از عوامل خطر سرطان پستان با رفتارهای شخصی مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی مرتبط هستند. سایر عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی شامل تصمیم‌گیری در مورد بچه‌دار شدن و مصرف داروهای حاوی هورمون می‌باشد.
نوشیدن الکل: نوشیدن الکل یکی از عوامل خطر اصلی ابتلا به سرطان پستان می‌باشد. هر چه فرد الکل بیشتری مصرف کند، خطر ابتلای او به این سرطان بیشتر افزایش می‌یابد. خطر ابتلای زنانی که ۱ نوشیدنی الکلی در روز می‌نوشند، در مقایسه با افرادی که الکل نمی‌نوشند، حدود ۷ تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد، در حالی که زنانی که ۲ تا ۳ نوشیدنی الکلی در روز می‌نوشند، حدود ۲۰ درصد بیشتر در معرض خطر هستند. الکل با افزایش خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان نیز در ارتباط است.
چاقی و اضافه‌وزن: اضافه‌وزن یا چاقی پس از یائسگی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. قبل از یائسگی بیشتر هورمون استروژن توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود و بافت چربی سهم اندکی در تولید این هورمون دارد؛ اما پس از یائسگی (زمانی که تخمدان‌ها تولید استروژن را متوقف می‌کنند)، بیشتر استروژن بدن توسط بافت چربی تولید می‌شود. داشتن بافت چربی بیشتر پس از یائسگی می‌تواند سطح استروژن را افزایش داده و شانس ابتلا به سرطان پستان را بیشتر کند. علاوه بر این، زنانی که اضافه‌وزن دارند، سطح انسولین خون بالاتری دارند. سطوح بالاتر انسولین با برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان مرتبط است. با این حال، ارتباط بین وزن و خطر ابتلا به سرطان پستان پیچیده است. مثلاً:
خطر ابتلا به سرطان پستان پس از یائسگی، برای زنانی که وزن اضافه کرده‌اند، بیشتر است.
این خطر برای زنانی که قبل از یائسگی دارای اضافه‌وزن بوده‌اند کمتر است.
دلیل این مسئله هنوز مشخص نشده است. وزن همچنین ممکن است اثرات متفاوتی بر انواع مختلف سرطان پستان داشته باشد. مثلاً:
اضافه‌وزن پس از یائسگی به‌شدت با افزایش خطر ابتلا به سرطان گیرنده هورمون مثبت مرتبط است.
برخی تحقیقات می‌دهند که داشتن اضافه‌وزن قبل از یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان سه‌گانه منفی را افزایش دهد.
نداشتن فعالیت فیزیکی: شواهد نشان می‌دهد که فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به سرطان پستان را، به‌ویژه در زنانی که یائسه شده‌اند، کاهش می‌دهد. سؤال اصلی این است که چقدر فعالیت لازم است؟ برخی از مطالعات نشان داده‌اند که حتی چند ساعت در هفته نیز می‌تواند مفید باشد، اگرچه هر چه فعالیت بیشتری داشته باشید، بهتر است. اینکه فعالیت بدنی چگونه خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهد مشخص نیست، اما می‌تواند به دلیل تأثیرات آن بر وزن بدن، التهاب و سطوح هورمونی باشد. توصیه می‌شود که بزرگسالان هر هفته ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه با شدت متوسط یا ۷۵ تا ۱۵۰ دقیقه فعالیت با شدت شدید (یا ترکیبی از این‌ها) داشته باشند. رسیدن به حد بالای ۳۰۰ دقیقه یا فراتر از آن حالتی ایده‌آل است.
نداشتن فرزند: زنانی که بچه‌دار نشده‌اند یا اولین فرزند خود را بعد از ۳۰ سالگی به دنیا آورده‌اند، در معرض خطر بیشتر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. حاملگی‌های زیاد و باردار شدن در سنین پایین خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهد. با این حال، تأثیر بارداری بر خطر سرطان پستان پیچیده است. به‌عنوان مثال، خطر ابتلا به سرطان پستان در دهه اول پس از بچه‌دار شدن بیشتر است و این خطر با گذشت زمان کمتر می‌شود.
نداشتن سابقه شیردهی: مطالعات زیادی نشان می‌دهد که شیردهی می‌تواند تا حدودی خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد، به‌خصوص اگر برای یک سال یا بیشتر ادامه یابد. اما مطالعه بر روی این موضوع، به‌خصوص در کشورهایی مانند ایالات متحده که در آن شیردهی برای این مدت طولانی غیرمعمول است، دشوار است. یک توضیح احتمالی برای این اثر این است که شیردهی تعداد کل دوره‌های قاعدگی زنان را کاهش داده و آن‌ها را کمتر در معرض استروژن و در نتیجه خطر ابتلا به سرطان پستان قرار می‌دهد.
برخی از راه‌های جلوگیری از بارداری: برخی از روش‌های کنترل بارداری از هورمون‌ها استفاده می‌کنند:
قرص‌های ضدبارداری خوراکی: بیشتر مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که از قرص‌های ضدبارداری خوراکی استفاده می‌کنند، نسبت به زنانی که هرگز از آن‌ها استفاده نکرده‌اند، کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند. به‌نظر می‌رسد که پس از قطع این قرص‌ها، در عرض حدود ۱۰ سال، این خطر از بین می‌رود.
تزریق داروهای ضدبارداری: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که هر سه ماه یک بار تزریق پروژسترون با فعالیت طولانی‌مدت، به‌منظور پیشگیری از بارداری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد. البته همه مطالعات چنین اثری را نشان نداده‌اند.
ایمپلنت‌های پیشگیری از بارداری؛ دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)، چسب‌های پوستی، حلقه‌های واژینال: این اشکال پیشگیری از بارداری نیز از هورمون‌هایی استفاده می‌کنند که در تئوری می‌توانند رشد سرطان پستان را تقویت کنند. برخی از مطالعات ارتباط بین استفاده از IUDهای آزادکننده هورمون و خطر ابتلا به سرطان پستان را پیشنهاد کرده‌اند، اما مطالعات کمی در مورد استفاده از ایمپلنت‌ها، چسب‌ها و حلقه‌های ضدبارداری و خطر ابتلا به سرطان پستان انجام شده است.
هورمون‌درمانی یائسگی: هورمون‌درمانی یائسگی (MHT) با استروژن (که اغلب با پروژسترون همراه است) سال‌هاست که برای کمک به تسکین علائم یائسگی و جلوگیری از پوکی استخوان (نازک شدن استخوان‌ها) استفاده می‌شود. این درمان همچنین با نام‌های دیگری مانند هورمون‌درمانی پس از یائسگی (PHT) و درمان جایگزینی هورمون (HRT) انجام می‌شود. دو نوع عمده هورمون‌درمانی وجود دارد:
برای زنانی که هنوز تخمدان و رحم دارند، پزشکان به‌طور کلی استروژن و پروژسترون را تجویز می‌کنند (معروف به هورمون‌درمانی ترکیبی یا فقط HT). در این روش از پروژسترون استفاده می‌شود زیرا استروژن به‌تنهایی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد.
برای زنانی که هیسترکتومی داشتند (که دیگر رحم ندارند)، می‌توان به‌تنهایی از استروژن استفاده کرد. این درمان به‌عنوان درمان جایگزینی استروژن (ERT) یا فقط استروژن‌درمانی (ET) شناخته می‌شود.
هورمون‌درمانی ترکیبی (CHT): استفاده از هورمون‌درمانی ترکیبی پس از یائسگی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. این افزایش خطر معمولاً پس از حدود ۴ سال استفاده مشاهده می‌شود. CHT ترکیبی همچنین احتمال تشخیص سرطان در مرحله پیشرفته‌تر را نیز افزایش می‌دهد. به نظر می‌رسد افزایش خطر CHT ترکیبی عمدتاً برای افرادی است که به تازگی از این درمان استفاده کرده‌اند و یا همچنان تحت درمان هستند. به نظر می‌رسد که خطر ابتلا به سرطان یک زن در حدود ۵ سال پس از متوقف کردن درمان کاهش می‌یابد، اگرچه افزایش خطر به‌طور کامل از بین نمی‌رود.
درمان استروژن (ET): مطالعات درباره استفاده از استروژن به‌تنهایی، پس از یائسگی نتایج متفاوتی داشته است. برخی خطر کمی بالاتر را گزارش کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر هیچ افزایش خطر و یا حتی کاهش جزئی در خطر را پیدا نکرده‌اند. اگر ET خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد، میزان این خطر زیاد نیست.
در حال حاضر تنها دلیل استفاده از هورمون‌درمانی پس از یائسگی احتمالاً تسکین کوتاه‌مدت علائم یائسگی است. در کنار افزایش خطر ابتلا به سرطان، CHT ترکیبی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، لخته‌های خون و سکته مغزی را نیز افزایش می‌دهد. با اینکه این روش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال و پوکی استخوان را کاهش می‌دهد، اما این نکات مثبت بایستی در مقایسه با مضرات احتمالی آن بررسی شود، به‌خصوص که روش‌های دیگری برای جلوگیری و درمان پوکی استخوان وجود دارد و غربالگری گاهی اوقات می‌تواند از سرطان روده بزرگ جلوگیری کند. اگرچه مشخص نیست که آیا ET خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد یا نه، اما ثابت شده است که می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
برای استفاده از HT لازم است که فرد به کمک پزشک، خطرات و مزایای احتمالی (از جمله شدت علائم یائسگی) را بررسی کرده و با توجه به سایر عوامل خطر در مورد بیماری‌های قلبی، سرطان و پوکی استخوان تصمیم نهایی را بگیرند. اگر تصمیم بگیرند که برای تسکین علائم یائسگی از HT استفاده شود، معمولاً بهتر است از کمترین دوز و در کوتاه‌ترین زمان ممکن استفاده شود.
ایمپلنت پستان: تاکنون ارتباطی بین ایمپلنت‌های پستان و افزایش خطر ابتلا به شایع‌ترین انواع سرطان پستان یافته نشده است. با این حال، در موارد نادر، با برخی دیگر از سرطان‌ها، از جمله لنفوم سلول بزرگ آناپلاستیک مرتبط با ایمپلنت پستان (BIA-ALCL) و سایر لنفوم‌ها و همچنین سرطان سلول سنگفرشی مرتبط بوده‌اند. این سرطان‌ها می‌توانند در بافت اسکار در اطراف کاشت شکل بگیرند، و ممکن است به‌عنوان توده، مجموعه‌ای از مایعات، تورم یا درد یا تغییر پوست در نزدیکی کاشت یا به‌عنوان تغییر در اندازه یا شکل، ظاهر شوند.
عوامل خطر غیرقابل تغییر سرطان پستان
برخی از عوامل خطر ابتلا به سرطان مواردی است که شما نمی‌توانید آن را تغییر دهید، پیر شدن و به ارث بردن جهش‌های ژنی خاص از جمله این موارد هستند.
زن بودن: این عامل اصلی خطر ابتلا به سرطان پستان است. مردان نیز می‌توانند به این سرطان مبتلا شوند، اما این بیماری در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است.
افزایش سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان پستان بیشتر می‌شود. اکثر سرطان‌های پستان در زنان ۵۵ سال و بالاتر تشخیص داده می‌شود.
به ارث بردن برخی از جهش‌های ژنی: گفته می‌شود که حدود ۵ تا ۱۰ درصد موارد سرطان پستان ارثی هستند، به این معنی که فرد مستقیماً به دلیل تغییرات ژنی (جهش) که فرد از والدین خود به ارث برده است، مبتلا می‌شود. در ادامه به بررسی برخی از این جهش‌های ژنی خواهیم پرداخت.
BRCA1 و BRCA2: شایع‌ترین علت سرطان وراثتی، جهش ارثی در ژن BRCA1 یا BRCA2 است. این ژن‌ها در سلول‌های طبیعی، به ساخت پروتئین‌هایی که DNA آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند، کمک می‌کنند. نسخه‌های جهش‌یافته این ژن‌ها می‌توانند منجر به رشد غیرطبیعی سلول‌ها و در نتیجه ابتلا به سرطان شود.
اگر یک نسخه جهش‌یافته از این ژن‌ها را از یکی از والدین خود به ارث برده باشید، خطر ابتلا به سرطان پستان در شما بیشتر است.
به‌طور متوسط، شانس ابتلای یک زن با جهش ژن BRCA1 یا BRCA2 به سرطان پستان، تا ۸۰ سالگی ۷ در ۱۰ می‌باشد. این خطر همچنین متأثر از تعداد اعضای خانواده دیگری که مبتلا به سرطان پستان هستند نیز می‌باشد. (اگر تعداد بیشتری از اعضای خانواده مبتلا شوند، این خطر افزایش می‌یابد.)
زنانی که یکی از این جهش‌ها را دارند، بیشتر در سنین پایین‌تر به سرطان پستان مبتلا شده و معمولاً در هر دو پستان درگیر این بیماری خواهند شد.
علاوه بر این، زنان دارای یکی از این تغییرات ژنی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان تخمدان و برخی سرطان‌های دیگر هستند. (مردانی که یکی از این تغییرات ژنی را به ارث می‌برند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان و برخی دیگر از سرطان‌ها هستند.)
در ایالات متحده، جهش‌های BRCA در یهودیان منشأ اشکنازی (اروپای شرقی) بیشتر از سایر گروه‌های نژادی و قومی است، اما هر کسی می‌تواند آن را داشته باشد.
ژن‌های دیگر: سایر جهش‌های ژنی نیز می‌توانند منجر به سرطان پستان ارثی شوند. این جهش‌های ژنی کمتر شایع هستند و اکثر آن‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان را به اندازه ژن‌های BRCA افزایش نمی‌دهند.
ATM: ژن ATM به‌طور معمول به ترمیم DNA آسیب‌دیده کمک می‌کند (یا اگر سلول آسیب‌دیده قابل ترمیم نباشد در کشتن سلول نقش ایفا خواهد کرد). وجود ۲ نسخه غیرطبیعی از این ژن در افراد باعث بیماری آتاکسی-تلانژکتازی می‌شود. به ارث بردن یک کپی غیرطبیعی از این ژن با نرخ بالای سرطان پستان در برخی خانواده‌ها مرتبط است.
PALB2: پروتئینی که توسط ژن PALB2 ساخته می‌شود، با پروتئین حاصل از ژن BRCA2 تعامل دارد. جهش در این ژن می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان شود.
TP53: ژن TP53 به توقف رشد سلول‌های دارای DNA آسیب‌دیده کمک می‌کند. جهش‌های ارثی این ژن باعث ایجاد سندرم لی-فرامنی (Li-Fraumeni syndrome) می‌شوند. افراد مبتلا به این سندرم نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان و همچنین برخی سرطان‌های دیگر مانند سرطان خون، تومورهای مغزی و سارکوم (سرطان‌های استخوان یا بافت همبند) می‌باشند. این جهش یک علت نادر سرطان پستان است.
CHEK2: ژن CHEK2 ژن دیگری است که به‌طور معمول به ترمیم DNA کمک می‌کند و جهش در آن خطر سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
PTEN: ژن PTEN به‌طور معمول به تنظیم رشد سلول‌ها کمک می‌کند. جهش‌های ارثی در این ژن می‌تواند باعث سندرم کاودن (Cowden syndrome) شود. این سندرم یک اختلال نادر ژنتیکی است که افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان و تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) در پستان‌ها و همچنین رشد بی‌رویه سلول‌ها در دستگاه گوارش، تیروئید، رحم و تخمدان‌ها قرار می‌دهد.
CDH1: جهش‌های ارثی در این ژن باعث سرطان معده منتشر ارثی (Hereditary diffuse gastric cancer) می‌شود، سندرمی که در آن افراد به نوع نادری از سرطان معده مبتلا می‌شوند. زنان دارای جهش در این ژن در معرض خطر ابتلا به سرطان تهاجمی پستان لوبولار نیز هستند.
SKT11: نقص در این ژن می‌تواند منجر به سندرم پوتز-جگرز (Peutz-Jeghers syndrome) شود. افراد مبتلا به این اختلال دارای لکه‌های رنگدانه‌ای روی لب‌ها و دهان، پولیپ‌ها (رشدهای غیرطبیعی) در دستگاه ادراری و گوارشی هستند و خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان از جمله سرطان پستان در آن‌ها بیشتر است.
مشاوره و آزمایش ژنتیک: برای بررسی وجود جهش‌های BRCA1 و BRCA2 (و در برخی از موارد جهش‌های دیگر مانند TP53 و PTEN) می‌توان آزمایش ژنتیک انجام داد. این آزمایش برای زنانی که سرطان پستان در آن‌ها تشخیص داده شده است، و همچنین زنانی که در معرض عوامل خطر ابتلا به این سرطان، مانند سابقه خانوادگی قوی، هستند گزینه خوبی است. با اینکه آزمایش ژنتیک می‌تواند در برخی موارد مفید باشد، اما لازم نیست هر خانمی مورد آزمایش قرار گیرد؛ برای تصمیم‌گیری بهتر است با پزشک و مشاور ژنتیک مشورت کنید.
سابقه خانوادگی سرطان پستان: اکثر زنانی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را ندارند. اما زنانی که خویشاوندان خونی آن‌ها مبتلا به سرطان پستان هستند در معرض خطر بیشتری قرار دارند:
داشتن یک خویشاوند درجه یک (مادر، خواهر یا دختر) مبتلا به سرطان پستان، خطر ابتلا به سرطان پستان را تقریباً دو برابر می‌کند. داشتن ۲ فامیل درجه یک مبتلا، این خطر را حدود ۳ برابر افزایش می‌دهد.
زنان دارای پدر یا برادری که سرطان پستان داشته‌اند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان هستند.
سابقه شخصی ابتلا به سرطان پستان: زن مبتلا به سرطان در یک پستان، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان جدید در پستان دیگر یا در قسمت دیگری از همان پستان است. (این موارد با عود یا بازگشت سرطان متفاوت است.) اگرچه این خطر به‌طور کلی کم است، اما برای زنان جوان‌تر مبتلا به سرطان پستان بیشتر است.
نژاد و قومیت: به‌طور کلی، زنان سفیدپوست کمی بیشتر از زنان آفریقایی‌آمریکایی در معرض ابتلا به سرطان پستان هستند، با این حال این تفاوت در سال‌های اخیر کاهش یافته است. در زنان زیر ۴۰ سال، سرطان پستان در زنان آفریقایی‌آمریکایی شایع‌تر است. در زنان آفریقایی‌آمریکایی، در هر سنی احتمال مرگ ناشی از سرطان پستان نیز بیشتر است. زنان آسیایی، اسپانیایی و بومی آمریکا کمتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان و مرگ ناشی از آن هستند. خطر در گروه‌های مختلف نیز بر اساس نوع سرطان پستان متفاوت است. به‌عنوان مثال، زنان آفریقایی‌آمریکایی احتمالاً کمتر به سرطان سه‌گانه منفی مبتلا می‌شوند.
قدبلند بودن: بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که زنان قدبلندتر نسبت به زنان کوتاه‌قد در خطر بیشتر ابتلا به سرطان پستان هستند. دلایل این امر دقیقاً مشخص نیست، اما ممکن است به عواملی مانند تغذیه در اوایل زندگی، و همچنین عوامل هورمونی یا ژنتیکی مرتبط باشد که بر رشد اولیه تأثیر می‌گذارند.
داشتن بافت پستان متراکم: پستان‌ها از بافت چربی، بافت فیبری و بافت غده‌ای تشکیل شده‌اند. هنگامی که پستان‌ها دارای بافت غده‌ای و فیبری بیشتر و بافت چربی کمتری باشند، در ماموگرافی متراکم‌تر به نظر می‌رسند. زنانی که پستان‌های متراکم دارند، نسبت به زنان با تراکم متوسط، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند. متأسفانه، بافت متراکم پستان می‌تواند مشاهده سرطان در ماموگرافی را نیز دشوارتر کند. سن، وضعیت یائسگی، استفاده از برخی داروها (از جمله هورمون‌درمانی یائسگی)، بارداری و ژنتیک از جمله عواملی هستند که بر تراکم پستان‌ها تأثیر می‌گذارند.
ابتلا به برخی از بیماری‌های خوش‌خیم پستان: زنانی که به انواع خاصی از بیماری‌های خوش‌خیم (غیرسرطانی) مبتلا می‌شوند، ممکن است در خطر بیشتر ابتلا به این سرطان قرار داشته باشند. برخی از این شرایط بیشتر از سایرین با خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط هستند. پزشکان اغلب بیماری‌های خوش‌خیم را بسته به اینکه چگونه بر این خطر تأثیر می‌گذارند، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌کنند:
ضایعات غیرپرولیفراتیو (Non-proliferative lesions): به نظر نمی‌رسد که این شرایط بر خطر سرطان پستان تأثیر بگذارند، یا اگر تأثیری داشته باشند، افزایش خطر بسیار ناچیز است. مثال‌هایی از این نوع ضایعات عبارت‌اند از:
فیبروز (Fibrosis) و یا کیست‌های ساده (گاهی اوقات به آن‌ها تغییرات فیبروکیستیک (Fibrocystic) نیز می‌گویند.)
هایپرپلازی (Hyperplasia) خفیف
آدنوز (Adenosis) (غیراسکلروزکننده (Non-sclerosing))
تومور فیلود (Phyllodes tumor) (خوش‌خیم)
پاپیلوما (Papilloma) منفرد
نکروز (Necrosis) چربی
اکتازی (Ectasia) مجرا
فیبروز پری‌داکتال (Periductal fibrosis)
متاپلازی سنگفرشی و آپوکرین (Squamous and apocrine metaplasia)
کلسیفیکاسیون‌های مرتبط با اپیتلیال (Epithelial-related calcifications)
سایر تومورها (لیپوم (Lipoma)، هامارتوم (Hamartoma)، همانژیوم (Hemangioma)، نوروفیبروم (Neurofibroma)، آدنومیوپیتلیوما (Adenomyoepithelioma))
ماستیت (عفونت) توموری نیست و خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش نمی‌دهد.
ضایعات پرولیفراتیو بدون آتیپی (ناهنجاری‌های سلولی) (Proliferative lesions without atypia): در این نوع بیماری‌ها سلول‌ها در مجاری یا لوبول‌ها، بیش از حد رشد کرده اما شکل آن‌ها غیرطبیعی نخواهد شد. ممکن است این بیماری‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان را کمی افزایش دهند. مثال‌هایی از این نوع بیماری عبارت‌اند از:
هایپرپلازی مجاری معمول (Usual ductal hyperplasia) (بدون آتیپی)
فیبروآدنوم (Fibroadenoma)
آدنوز اسکلروزان (Sclerosing adenosis)
چندین پاپیلوما (به نام پاپیلومااتوز (Papillomatosis))
اسکار شعاعی (Radial scar)
ضایعات پرولیفراتیو همراه با آتیپی: در این نوع بیماری‌ها، سلول‌های مجاری یا لوبول‌های بافتی بیش از حد رشد کرده و برخی از آن‌ها طبیعی به نظر نمی‌رسند. این نوع ضایعات عبارت‌اند از:
هایپرپلازی مجرای آتیپیک (Atypical ductal hyperplasia) (ADH)
هایپرپلازی لوبولار آتیپیک (Atypical lobular hyperplasia) (ALH)
خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان مبتلا به این بیماری‌ها حدود ۴ تا ۵ برابر بیشتر از حد طبیعی است. اگر زنی سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان و هایپرپلازی یا هایپرپلازی آتیپیک را نیز داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان پستان در او بیشتر است.
کارسینومای لوبولار در محل (LCIS) (Lobular carcinoma in situ): در بیماری LCIS، در لوبول‌های غدد تولیدکننده شیر، سلول‌هایی که شبیه سلول‌های سرطانی هستند رشد می‌کنند، اما از دیواره لوبول‌ها فراتر نمی‌روند. LCIS به‌عنوان سرطان در نظر گرفته نمی‌شود و معمولاً در صورت عدم درمان به خارج از لوبول گسترش نمی‌یابد (یعنی تبدیل به سرطان پستان تهاجمی نمی‌شود). اما زنان مبتلا به LCIS، ۷ تا ۱۲ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند (که می‌تواند در هر دو پستان باشد).
شروع زودهنگام قاعدگی: خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که به دلیل شروع زودهنگام قاعدگی (مخصوصاً قبل از ۱۲ سالگی)، تعداد چرخه‌های بیشتری داشته‌اند کمی بالاتر است. افزایش خطر می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض هورمون‌های استروژن و پروژسترون به مدت بیشتری در زندگی باشد.
یائسگی دیرهنگام: زنانی که به دلیل یائسگی دیرتر (معمولاً بعد از ۵۵ سالگی) چرخه‌های قاعدگی بیشتری داشته‌اند، کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند. افزایش خطر می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض هورمون‌های استروژن و پروژسترون به مدت بیشتری در زندگی باشد.
تابش اشعه به پستان: زنانی که در جوانی، برای درمان سرطان دیگری مانند لنفوم هوچکین (Hodgkin) یا غیرهوچکین (Non-Hodgkin)، با استفاده از پرتودرمانی قفسه سینه، تحت درمان قرار گرفته‌اند، به میزان قابل توجهی در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند. این خطر به سن آن‌ها در زمان پرتودرمانی بستگی دارد به‌طوری‌که زنانی که در دوران نوجوانی یا جوانی یعنی زمانی که پستان‌ها هنوز در حال رشد بوده‌اند، پرتودرمانی داشتند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. به نظر نمی‌رسد پرتودرمانی در زنان مسن‌تر (بعد از سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی) خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.
عواملی با اثرات نامشخص بر خطر ابتلا به سرطان پستان
مواردی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهند اما نتایج تحقیقات در مورد اینکه آیا این عوامل واقعاً تأثیرگذار هستند یا خیر هنوز مشخص نیست.
رژیم و ویتامین‌ها: در حالی که اضافه‌وزن یا چاقی و عدم تحرک فیزیکی با خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط است، اما ارتباط احتمالی بین رژیم غذایی و خطر ابتلا به سرطان پستان کمتر مشخص است. نتایج برخی از مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی ممکن است نقشی داشته باشد، در حالی که برخی دیگر چنین تأثیری را مشاهده نکرده‌اند. مطالعات انجام شده بر روی زنان در ایالات متحده، ارتباط ثابتی بین رژیم‌های غذایی پرچرب و ابتلا به سرطان پستان پیدا نکرده است، اگرچه برخی از مطالعات ارتباط احتمالی بین این نوع رژیم و خطر بیشتر مرگ ناشی از سرطان پستان را اثبات کرده‌اند. مطالعات همچنین نشان داده‌اند که سرطان پستان در کشورهایی که رژیم غذایی معمولی آن دارای چربی کمتر، چربی اشباع‌نشده چندگانه و چربی اشباع کم است، کمتر شایع است. محققان هنوز دلیل این مسئله را نمی‌دانند. مطالعاتی که رژیم غذایی و خطر ابتلا به سرطان پستان در کشورهای مختلف را مقایسه می‌کنند پیچیده است؛ زیرا بین کشورهای مختلف تفاوت‌های دیگری مانند سطح فعالیت، دریافت سایر مواد مغذی و عوامل ژنتیکی نیز وجود دارد که ممکن است بر خطر سرطان پستان تأثیر بگذارد. می‌دانیم که رژیم‌های غذایی پرچرب می‌توانند منجر به اضافه‌وزن یا چاقی شوند که یک عامل خطر شناخته‌شده برای ابتلا به سرطان پستان و دیگر انواع سرطان‌هاست. علاوه بر این خوردن انواع خاصی از چربی‌ها به‌وضوح با خطر بالاتر ابتلا به بیماری قلبی نیز مرتبط است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات و محصولات لبنی غنی از کلسیم که شامل گوشت‌های قرمز و فرآوری‌شده کمتری است، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهند. تحقیقات در این زمینه هنوز ادامه دارد. مطالعات متعددی که بر روی زنان در کشورهای آسیایی انجام شده است، نشان می‌دهد که رژیم غذایی سرشار از محصولات حاوی سویا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد. اما این ارتباط در مطالعاتی که در مورد زنان در کشورهای غربی انجام شده است، واضح نبوده است. این مسئله ممکن است به این دلیل باشد که زنان آسیایی معمولاً بیشتر از زنان غربی محصولات سویا می‌خورند (و در سنین پایین‌تر شروع می‌کنند). مطالعاتی که بر روی سطوح ویتامین در بدن انجام شده است، نتایج متناقضی داشته‌اند. تاکنون شواهد قوی مبنی بر اینکه مصرف ویتامین‌ها (یا هر نوع مکمل غذایی دیگر) خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهد، وجود ندارد. عدم وجود ارتباط قوی بین رژیم غذایی و سرطان پستان در مطالعات کنونی به این معنا نیست که خوردن یک رژیم غذایی سالم فایده‌ای ندارد. رژیم غذایی که در آن چربی، گوشت قرمز و گوشت فرآوری‌شده کمتر و میوه و سبزیجات بیشتر وجود دارد، می‌تواند فواید سلامتی زیادی، از جمله کاهش خطر ابتلا به برخی دیگر از انواع سرطان، را داشته باشد.
مواد شیمیایی موجود در محیط: برای درک تأثیرات احتمالی محیط بر سرطان پستان، تحقیقات زیادی انجام شده و هنوز هم در حال انجام هستند. مواد شیمیایی موجود در محیط که دارای خواص استروژن‌مانند هستند، مورد توجه ویژه قرار دارند. به‌عنوان مثال، به نظر می‌رسد موادی که در برخی از پلاستیک‌ها، برخی از لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت شخصی، آفت‌کش‌ها و PCBها (بی‌فنیل‌های پلی‌کلره) یافت می‌شوند، چنین خواصی دارند. در تئوری، این‌ها می‌توانند بر خطر ابتلا به سرطان پستان تأثیر بگذارند. در حال حاضر تحقیقات ارتباط واضحی بین خطر ابتلا به سرطان پستان و در معرض قرار گرفتن این مواد نشان نمی‌دهد، اما مطالعه چنین اثراتی در انسان دشوار است و به بررسی بیشتری نیاز است.
تنباکو و سیگار کشیدن: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که سیگار کشیدن طولانی‌مدت می‌تواند تا حدودی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد. در برخی از مطالعات، این خطر در گروه‌های خاصی مانند زنانی که قبل از به دنیا آوردن اولین فرزندشان شروع به سیگار کشیدن کرده‌اند، بالاترین حد را داشته است. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که شواهدی “دلالت‌گر اما نه کافی” وجود دارد که سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. محققان همچنین در حال بررسی تأثیر دود سیگار بر خطر ابتلا به سرطان پستان می‌باشند. هم دود اصلی و هم دود دست دوم، حاوی مواد شیمیایی است که در غلظت‌های بالا باعث سرطان پستان در جوندگان آزمایشگاهی می‌شود. مطالعات روی جوندگان نشان داده است که مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو به بافت می‌رسد و در شیر مادر نیز یافت می‌شود. در مطالعات انسانی، شواهدی در مورد دود سیگار و خطر ابتلا به سرطان پستان مشخص نیست. بیشتر مطالعات ارتباطی پیدا نکرده‌اند، اما برخی از آن‌ها نشان داده‌اند که ممکن است، به‌ویژه در زنان پیش از یائسگی، خطر ابتلا افزایش یابد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که شواهدی “دلالت‌گر اما نه کافی” مبنی بر تأثیر دود سیگار بر ابتلا به سرطان پستان وجود دارد. در هر صورت، این ارتباط احتمالی با سرطان پستان دلیل دیگری برای جلوگیری از قرارگیری در معرض دود سیگار است.
کار کردن در شیفت شب: خانم‌هایی که در شب کار می‌کنند، مانند پرستاران در شیفت شب، ممکن است در معرض خطر بیشتر ابتلا به سرطان پستان قرار داشته باشند. البته تحقیقات در این مورد هنوز ادامه دارد. این اثر ممکن است به دلیل تغییرات در سطوح ملاتونین، هورمونی که متأثر از قرار گرفتن بدن در معرض نور تولید می‌شود باشد. هورمون‌های دیگر نیز در حال مطالعه هستند.
عوامل خطری که توسط محققان رد شده‌اند و یا بحث‌برانگیز هستند
برخی از عوامل وجود دارد که طبق تحقیقات، با سرطان پستان مرتبط نیستند. ممکن است اطلاعاتی را به‌صورت آنلاین ببینید یا در مورد این عوامل خطر رد شده یا بحث‌برانگیز بشنوید، اما مهم است که از حقایق اطلاع داشته باشید.
ضدعرق‌ها: شایعات آنلاین و رسانه‌های اجتماعی حاکی از آن است که مواد شیمیایی موجود در ضدعرق‌های زیر بغل از طریق پوست جذب می‌شود، در گردش لنفاوی اختلال ایجاد می‌کند و باعث تجمع سموم و در نهایت ابتلا به سرطان پستان می‌شود. بر اساس شواهد موجود (از جمله آنچه که در مورد نحوه عملکرد بدن می‌دانیم)، دلیل کمی وجود دارد که باور کنیم محصولات ضدتعریق خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهند.
لباس زیر: شایعات آنلاین و رسانه‌های اجتماعی و حداقل یک کتاب، حاکی از آن است که سوتین‌ها با مسدود کردن جریان لنفاوی باعث سرطان پستان می‌شوند. هیچ مبنای علمی یا بالینی برای این ادعا وجود ندارد و مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ روی بیش از ۱۵۰۰ زن انجام شد، هیچ ارتباطی بین پوشیدن سوتین و خطر ابتلا به سرطان پستان پیدا نکرد.
سقط جنین القایی: چندین مطالعه نشان داده‌اند که سقط جنین القایی و سقط جنین خودبه‌خود (سقط جنین) تأثیری بر خطر ابتلا به سرطان پستان ندارند.
علل و عوامل خطر سرطان پستان مردانه
با اینکه سرطان پستان اغلب زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما حدود ۱% موارد در مردان تشخیص داده می‌شود. سرطان پستان مردانه زمانی به وجود می‌آید که سلول‌های موجود در پستان تغییر می‌کنند، تقسیم می‌شوند و در داخل مجاری و لوبول‌ها پخش می‌شوند. این بافت‌ها همان بافت‌هایی هستند که در سرطان پستان زنان نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند و در مردان به مقدار کمتری وجود دارد. تکثیر بی‌رویه این سلول‌ها منجر به ایجاد توده‌های خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) می‌شود. سرطان پستان مردان در درجه اول به دلیل افزایش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شود. با این حال، این بیماری دارای یک مؤلفه ژنتیکی قوی بوده و می‌تواند دلایل دیگری مانند بیماری کبد، مصرف الکل، و درمان‌های استروژن برای سرطان پروستات و غیره نیز داشته باشد.
دلایل شایع:
سرطان پستان مردانه، مانند سایر سرطان‌ها، به دلیل جهش در ژن‌های مسئول ترمیم قسمت‌های آسیب‌دیده DNA سلولی ایجاد می‌شوند. هیچ علت واحدی برای سرطان پستان مردان وجود ندارد و بیشتر به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می‌دهد.
استروژن و پروژسترون هورمون‌هایی هستند که در عملکرد دستگاه تولید مثلی زنان دخیل هستند. این هورمون‌ها در مردان نیز وجود دارد اما مقدار آن کمتر است؛ برخی از موارد سرطان پستان مردان با سطوح بالای این هورمون‌ها مرتبط هستند.
برخی از دلایل شایع سرطان پستان در مردان به شرح زیر می‌باشد:
سندرم کلاین‌فلتر (Klinefelter’s Syndrome): این سندرم، یک بیماری مادرزادی نادر است که تقریباً ۱ مرد از هر ۱۰۰۰ مرد را به خود مبتلا می‌کند. سندرم کلاین‌فلتر یک عامل خطر رایج برای ابتلا سرطان پستان است. به‌طور معمول، نوزادان پسر با یک کروموزوم X و Y، و دختران با دو کروموزوم X متولد می‌شوند. سرطان پستان در مردانی که علاوه بر یک کروموزوم X و یک Y، دارای کروموزوم X اضافه (یک یا بیشتر) هستند، شیوع بیشتری دارد. این بیماری کروموزومی باعث ایجاد طیفی از مشکلات رشد جسمی و ذهنی می‌شود. اکثر مبتلایان به سندرم کلاین‌فلتر قادر به فرزنددار شدن نیستند و بیضه‌های آن‌ها به دلیل تولید ناکافی تستوسترون (هورمونی که عمدتاً مردانه است) کمتر از حد طبیعی رشد می‌کنند.
جهش ژنتیکی: تغییر در ساختار و فعالیت ژن‌ها، به‌خصوص ژن‌ها BRCA1 و BRCA2، ارتباط نزدیکی با ابتلا به سرطان پستان در مردان دارد. این ژن‌ها رشد تومور را سرکوب می‌کنند، بنابراین وقتی جهش پیدا می‌کنند، ممکن است سرطان پستان مردانه ایجاد شود.
پرتودرمانی: پرتودرمانی در درمان سرطان نیز می‌تواند در ساختار ژنی فرد تغییراتی ایجاد کند که منجر به ابتلا به سرطان شود. سابقه چنین درمانی به‌طور قابل توجهی شانس ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
درمان‌های هورمونی: عدم تعادل هورمونی یکی دیگر از عوامل خطر مهم است. گاهی برای درمان سرطان پروستات، از داروهایی استفاده می‌شود که سطح استروژن را افزایش می‌دهند. این داروها می‌توانند به‌طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان پستان مردان را افزایش دهند.
مشکلات مرتبط با بیضه: بیماری‌های بیضه مانند بیضه‌های پایین‌نیامده (Undescended testicles) یا التهاب (اورکیت (Orchitis))، یا عوارض جراحی برداشتن آن‌ها (ارکیکتومی (Orchiectomy))، خطر ابتلا به سرطان پستان مردان را افزایش می‌دهد. این شرایط با تأثیرگذاری بر سطح هورمون تستوسترون که عاملی مهم در ایجاد سرطان است، ایجاد می‌شود.
انواع دیگر سرطان: در برخی موارد، سرطان از سایر قسمت‌های بدن، به پستان گسترش می‌یابد. سلول‌های بدخیم (سرطانی) از تومورها جدا شده و از طریق جریان خون یا عروق لنفاوی در بدن حرکت می‌کنند. به این اتفاق متاستاز می‌گویند.
سایر مشکلات سلامتی: اسکار و آسیب به کبد یا سیروز کبدی نیز می‌تواند در مردان، بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارد و منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان شود. همچنین اضافه‌وزن (شاخص توده بدنی یا BMI ۲۵ تا ۲۹) یا چاقی (BMI ۳۰ یا بالاتر) به‌طور قابل توجهی شانس ابتلا به این بیماری را در مردان (به‌ویژه مردان مسن‌تر) افزایش می‌دهد.
فاکتورهای محیطی: عوامل محیطی، مانند قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا (موادی که می‌توانند باعث سرطان شوند) یا مواد شیمیایی نیز ممکن است باعث جهش شده یا بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به سرطان پستان در مردان را افزایش دهند. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که این عامل به شدت عوامل دیگر نمی‌باشد.
ژنتیک: جهش‌های ژنتیکی که باعث سرطان پستان مردان می‌شوند معمولاً ارثی هستند و از والدین به فرزند منتقل می‌شوند. به همین دلیل، سابقه خانوادگی این بیماری یک عامل خطر مهم است که تقریباً ۱ مورد از ۵ مورد را شامل می‌شود.
تغییر در ژن BRCA2، ثابت‌ترین و رایج‌ترین عامل ژنتیکی ابتلا به این بیماری است. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۲۲، احتمال ابتلا به سرطان پستان در افرادی که دارای جهش BRCA2 هستند ۸۰ برابر بیشتر از دیگران است. جهش چندین ژن سرکوب‌کننده تومور دیگر نیز با سرطان پستان مرتبط است. این ژن‌ها عبارت‌اند از: BRCA1، AR، CHEK2، سیتوکروم P450 CYP17A1 و PTEN.
[1] Menopausal hormone therapy
[2] Post-menopausal hormone therapy
[3] Hormone replacement therapy
[4] Estrogen replacement therapy
[5] Estrogen therapy
[6] Combined hormone therapy
[7] Implant-associated anaplastic large cell lymphoma
[8] Li-Fraumeni syndrome
[9] Cowden syndrome
[10] Hereditary diffuse gastric cancer
[11] Peutz-Jeghers syndrome
[12] Non-proliferative lesions
[13] Fibrosis
[14] Fibrocystic
[15] Hyperplasia
[16] Adenosis
[17] Non-sclerosing
[18] Phyllodes tumor
[19] Papilloma
[20] Necrosis
[21] Ectasia
[22] Periductal fibrosis
[23] Squamous and apocrine metaplasia
[24] Epithelial-related calcifications
[25] Lipoma
[26] Hamartoma
[27] Hemangioma
[28] Neurofibroma
[29] Adenomyoepithelioma
[30] Proliferative lesions without atypia
[31] Usual ductal hyperplasia
[32] Fibroadenoma
[33] Sclerosing adenosis
[34] Papillomatosis
[35] Radial scar
[36] Atypical ductal hyperplasia
[37] Atypical lobular hyperplasia
[38] Lobular carcinoma in situ
[39] Hodgkin
[40] Non-Hodgkin
[41] Polychlorinated biphenyls
[42] Klinefelter’s Syndrome
[43] Undescended testicles
[44] Orchitis
[45] Orchiectomy